Kastamonu İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü

Dokuma El Sanatları

Kastamonu dokumacılığında ilk kayıtlar Hitit dönemine kadar gitmektedir. 19. yüzyıl başlarında önemli endüstri kollarının başında bakırcılık ve dokumacılık gelmektedir.1888-1889 tarihli salname; Kastamonu'nun dokumacılık alanında oldukça ileri olduğunu, yatak çarşafı, perde, yatak ve yastık örtüsü, gömlek, yelken bezi üretimleri yaptığını bildirir.

Kastamonu eski bir dokumacılık ve el sanatları merkezidir. Osmanlı ordusunun çadırları ve donanma yelkenlerinin Kastamonu'da dokunduğu bilinmektedir. Özellikle l. Dünya Savaşı ve İstiklal Savaşı'nda ordunun çadır bezi ve çamaşır ihtiyacının büyük bölümü Kastamonu ilindeki tezgahlarda karşılanmıştır. 1932 yılında Kastamonu Ticaret ve Sanayi Odası'nın araştırmasına göre, pamuklu dokuma çeşitleri beyaz bez, kaşarlı bez, dar mendil, enli mendil, peşkir, okkalık çarşaf, karyola çarşafı, fantezi çarşaf, Devrekani bezi ve çadır bezi olarak belirlenmiştir. 1942 yılında Kastamonu'da, bugün 2 bin 600 ortağı olan ‘Dokuyucular ve Dokutturucular Küçük Sanat Kooperatifi’ kurulmuş, bu kooperatifle 19 bin tezgâh üretim yapılmıştır. 1942 yılında yapılan sayıma göre ise Kastamonu il merkezi ve Devrekani' de 8131, Taşköprü'de 3616, Küre'de 3246, Araç’ta 1450, Daday'da 1257, Cide'de 910, Kargı'da 364 tezgâh olmak üzere toplam 19.337 el tezgâhının kullanıldığı belirlenmiştir. 

Kastamonu’da dokumacılık sanatının başlıca hammaddeleri pamuk, keten, kenevir ve tiftiktir. Yörede yetişme imkânı olmayan pamuk Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinden temin edilerek kullanılmaktadır. Renkli dokuma ve çarşaf dokumanın yapıldığı İl merkezi, Devrekâni, Araç, Daday, Pınarbaşı ilçelerinde hammadde olarak pamuk kullanılmaktadır. Dokumacılığın önemli hammaddelerinden olan keten 1960-1970’li yıllara kadar Kastamonu’nun önemli üretim ürünüdür. İlimizin Karadeniz kıyısında bulunan ilçelerinde Cide, Doğanyurt, İnebolu, Bozkurt, Abana, Çatalzeytin ilçelerinin yanında Küre, Şenpazar, Azdavay ve Pınarbaşı ilçelerinde de keten dokumacılığı görülür.

Tosya ilçesi çok eski yıllardan beri Tosya kuşağı, Tosya kesesi ve tela dokumacılığı alanında Türkiye’nin sayılı merkezlerindendir. En önemli dokuma hammaddesi tiftik, yün ve pamuktur. Taşköprü ve Hanönü’nün yer aldığı Gökırmak Vadisinde yetiştirilen kenevir (kendir) liflerinden kalın dokuma, sicim urgan, halat yapılarak değerlendirilmektedir. Zaman zaman kendir lifleri de çuval kilim gibi kaba dokumanın hammaddesi olmuştur.

Kastamonu’da üretilen dokuma türlerinin en önemlileri arasında Sarıkıvrak Çarşaf Dokuma, Devrekâni Bezi, Araç Peştemali, Daday Ön Bezi, Selalmaz Dokuması, Boyabat Çemberi sayılabilir.